Νοτίως της Πόλεως των Αθηνών ~ Ηλιούπολη

Χασάνι, Πανί, Αστυνομικά, Πυρνάρι, Σούρμενα… Κι όμως όλοι αυτοί οι παράξενοι, αλλόκοτοι ήχοι αποτελούν βασικά συστατικά μέρη της περίλαμπρης, γεμάτης αίγλη φράσης «Νότια Προάστια»…

Εκεί που τα κύμματα του Σαρωνικού γλυκοφιλούν τις δαντελωτές παραλίες της Αττικής γης, την οποία σκίζει στα δύο λίγο πιο πάνω ο αγέρωχα ογκώδης Υμηττός. Βουνό και θάλασσα.. Και αγέρας μαζί. Και αυτός ο ελληνικός ήλιος που καίει τα ιερά τούτα χώματα. Παντού ενέργεια από τις χιλιάδες ψυχές που ανέπνεαν εδώ… Νοτίως της Πόλεως των Αθηνών…

Πως όμως να αρχίσει να μιλάει κανείς για την ευρύτερη περιοχή στην οποία γεννήθηκε, μεγάλωσε, ανδρώθηκε; Θα γίνει ευκολότερο ίσως αφήνοντας τα συναισθήματα κατά μέρος και βαδίζοντας από την ιστορία στην πραγματικότητα μέσα από προσωπικές και άλλες πηγές… Θα μιλήσω λοιπόν για το μέρος που χτυπάει η καρδιά των Νοτίων Προαστίων. Τα όμορφα λημέρια μου… Τους δήμους Ηλιούπολης, Γλυφάδας, Ελληνικού, Αργυρούπολης και Αλίμου.

ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ – Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ

«Στα πολύ παλιά χρόνια στον κόσμο βασίλευε ο Ουρανός και η Γαία. Αυτοί κάνανε αμέτρητα παιδιά. Το πιο όμορφο απ΄ όλα ήταν ο Ευώνυμος. Αυτό το πανώριο παλικάρι είναι ο πρώτος κάτοικος της περιοχής, ο παππούς μας δηλαδή. Απ΄ αυτόν πήρε το όνομα του ο Δήμος, ο οποίος ήταν ένας από τους δέκα Δήμους που ήταν χωρισμένη η Αττική στα αρχαία χρόνια.»

Η Θέα από τα Αστυνομικά Ηλιούπολης

Από πολύ νωρίς λοιπόν επέλεξαν οι πρόγονοί μας να κατοικήσουν τις εκτάσεις Νοτίως των Αθηνών. Προελληνικός / πρωτοελληνικός οικισμός έχει βρεθεί επί της Λεωφόρου Βουλιαγμένης, στην Ηλιούπολη, στα σύνορα με τον δήμο Αλίμου. Πρόκειται για ένα μικρό χωράφι (ξέφραγο και εγκαταλελειμμένο) δίπλα στο σούπερ μάρκετ Ατλάντικ και απέναντι από τα πολυκλαδικά. Αρχαιολογικές ανασκαφές επιβεβαιώνουν την ύπαρξη Μυκηναϊκού οικισμού στην περιοχή Αγίου Νικολάου και άλλου νεότερου του 4ου π.χ. αιώνα στην πλατεία Νικηταρά. Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο κο. Μισαηλίδη, εντοπίστηκαν επιτύμβιοι λήκυθοι, πιθάρια, λίθινες πλάκες, αρχαϊκά και παλαιοχριστιανικά λείψανα. Επίσης η περιοχή χρησιμοποιήθηκε ως στρατόπεδο στο Χρεμωνίδειο πόλεμο μεταξύ Μακεδόνων, Πτολεμαίων και Σελευκιδών. Έμειναν σε μας χρυσά, αργυρά και χάλκινα νομίσματα, βέλη, βλήματα και αγγεία να θυμίζουν την μεγάλη σύγκρουση.

Με την πάροδο των αιώνων, η περιοχή ακολουθεί την πορεία της πόλεως των Αθηνών. Παρακμάζει προοδευτικά, ερημώνει, γίνεται έρμαιο ληστρικών και βαρβαρικών επιδρομών, και οι Κατακτητές διαδέχονται ο ένας τον άλλο. Βυζαντινοί, Φράγκοι, Καταλανοί, Βενετσιάνοι, Τούρκοι. Αφέντης της ευρύτερης περιοχής στην διάρκεια της Τουρκοκρατίας ήταν ο Καρρά Αλή, ο οποίος άφησε το στίγμα του ονοματίζοντας το μέρος, που αποτελούσε τσιφλίκι του. Όπως προκύπτει από την ιστορική έρευνα, το 1830 οι μέχρι τότε Τούρκοι ιδιοκτήτες του, πούλησαν το «τσιφλίκι Καρά» στον Νικόλαο Καπετανάκη και τον Γαετάνο Μοράλια. Στα χοτζέτια-συμβόλαια της αγοραπωλησίας αναφέρεται ότι το «τσιφλίκι-Καρά» είχε έκταση «4 ζευγάρια», δηλαδή την έκταση που μπορούσαν να οργώσουν 4 ζευγάρια βόδια σε μια περίοδο σποράς. Από τότε το «τσιφλίκι (ή Κτήμα) Καρά» άλλαξε αρκετούς ιδιοκτήτες και το 1922 κατέληξε στον κτηνοτρόφο Αλέξιο Νάστο, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι το κτήμα που αγόρασε είχε έκταση 12.773 τ.μ. και περιλάμβανε όλο τον σημερινό Δήμο Ηλιούπολης και τον δασικό χώρο του Υμηττού μέχρι την κορυφή του όρους, το μεγαλύτερο τμήμα του σημερινού Δήμου Αργυρούπολης, καθώς και ένα μικρό τμήμα του σημερινού Δήμου Αλίμου. [ΣΣ: 200 χρόνια σχεδόν μετά την επανάσταση του 1821 και την απελευθέρωση, οι κληρονόμοι του Νάστου βρίσκονται σήμερα στα δικαστήρια κατά του Ελληνικού Δημοσίου αλλά και του Δήμου Ηλιούπολης, διεκδικώντας μέρος από το "τσιφλίκι τους"... Τεράστιες εκτάσεις των Νοτίων Προαστίων κυρίως δασικές (!!!) Ένα πολύ θλιβερό αλλά και σημαντικό ζήτημα που απασχολεί αρκετά την τοπική κοινωνία. Επ’ ευκαιρίαν της έρευνας, συνειδητοποίησα και από πού προέρχεται το όνομα της καφετέριας «Νάστος» στην κεντρική πλατεία της Ηλιούπολης.. Αν οι ιδιοκτήτες είναι οι προαναφερθέντες κληρονόμοι, θα τους μποϋκοτάρω άμεσα…].

Άποψη της πλατείας "ΙΚΑ"

Ιδρυτής-δημιουργός και "νονός" της Ηλιούπολης υπήρξε ο Παύλος Δρανδάκης, γόνος κρητικής οικογένειας από το Ρέθυμνο, που σπούδασε στην Ηλιούπολη του Καΐρου (Πι-Ρα το αιγυπτιακό της όνομα, πόλη του θεού Ρα, Θεού του ήλιου). Όταν επέστρεψε στην Αθήνα το 1924, συνεβλήθη με τον οικοπεδικό συνεταιρισμό "Οικοπεδική Εταιρεία Δρανδάκη, Παγκάλου και Σία". Είχε ήδη επιλεγεί για οικοπεδοποίηση η τότε ωραιότατη πλαγιά του Υμηττού. Εκεί , ευγνώμων προς την εμπνεύστρια κοσμοπολιτεία Ηλιούπολη του Καΐρου, έδωσε ο Δρανδάκης το όνομά της πόλης, θέλοντας να απαθανατίσει τον τόπο των νεανικών του χρόνων. Έτσι ονομάσθηκε Ηλιούπολη η όμορφη περιοχή Ν.Α των Αθηνών. Μπορούμε όμως να προσθέσουμε ότι το όνομα Ηλιούπολη ταίριαζε στο προάστιο, γιατί απ' αυτό πρωτοβγαίνει ο Ήλιος την αυγή. Αφού λοιπόν πρώτα "σκάει" η Ανατολή από εδώ, έπρεπε το προάστιο να 'ναι η πόλη του Ήλιου, η Ηλιούπολη, η Ανατολή της Αθηναϊκής Αττικής.

Στην αρχή κατασκευάστηκαν κυρίως εξοχικές κατοικίες μεγαλοαστών (Πουσουλίδης, Ταμπάς, Αναστασιάδης, Πρωτόπαππας), με κήπους και ανεμόμυλους. Το 1927 αγοράστηκαν δύο λεωφορεία και άρχισαν δρομολόγια καθημερινά για την εξυπηρέτηση των απασχολουμένων με τα έργα, των κατοίκων και των επισκεπτών – αγοραστών οικοπέδων. Λέγεται μάλιστα ότι φθάνοντας τα λεωφορεία στην περιοχή της σημερινής Γυμναστικής Ακαδημίας (Δάφνη) διέσχιζαν ρέμα του οποίου το νερό, πολλές φορές, έκανε δύσκολη τη διάβαση, άλλοτε δε και αδύνατη. Με νομοθετικό διάταγμα στις 16-10-1928, η Ηλιούπολη, που απαριθμούσε περί τους 600 μόνιμους κατοίκους, έγινε κοινότητα, με πρώτο κοινοτάρχη το βιομήχανο Θεόδωρο Παλαμίδα. Μέχρι τότε αποτελούσε περιοχή του Αγίου Δημητρίου (Μπραχαμίου). Σημειωτέον ότι ο αριθμός των κατοίκων υπερδιπλασιαζόταν το καλοκαίρι, με τους παραθεριστές, επειδή τότε οι Αθηναίοι δεν προτιμούσαν τις παραθαλάσσιες περιοχές ως θέρετρα. Γύρω στο 1930 η Ηλιούπολη οργανώθηκε καλύτερα ως κοινότητα και άρχισε να αναπτύσσεται. Τότε δεν υπερέβαινε τους 1400 – 1500 κατοίκους.

Ένα από τα ρέματα του Υμηττού

Οι δρόμοι μέχρι το 1945 δεν είχαν ονομασίες, όμως ο πρόεδρος Πάνος Κωνσταντινίδης έθεσε τέρμα στην ανωνυμία. Βάπτισε τα "βραχοστράτια" με βυζαντινά και ιστορικά ονόματα. Ο ηλεκτροφωτισμός τα πρώτα χρόνια καλύφθηκε από ιδιωτική επιχείρηση: Πού και πού καμιά τσιμπλόλαμπα κατοικίας μαρτυρούσε... πως από κει μπορούσες να μην πέσεις σε ρεματιά. Τα εγκαίνια του ηλεκτροφωτισμού έγιναν με μεγάλη επισημότητα την Τρίτη, 5Αυγούστου 1948. Την περίοδο εκείνη νερό στα σπίτια δεν υπήρχε. Υπήρχαν όμως πολλά τρεχούμενα νερά, ρέματα, πηγές και μια δεξαμενή ψηλά στην πλαγιά του βουνού που τροφοδοτούσε τον πληθυσμό μέρα παρά μέρα. Οι παλιοί κάτοικοι της Ηλιούπολης θυμούνται τους ανεμόμυλους που λειτουργούσαν στην περιοχή, αλλά και έναν νερόμυλο κοντά στη λεωφόρο Πρωτόπαππα. Στα μεταπολεμικά χρόνια αποτέλεσε τόπο εγκατάστασης αρκετών εξοχικών κέντρων και ταβερνών. Το 1964 η Ηλιούπολη έγινε Δήμος. Απέχει 5 χλμ. από το κέντρο της Αθήνας, με υψόμετρο 210 μέτρων. Στην απογραφή του 2001 είχε 75.904 κατοίκους. Η περιοχή χαρακτηριζόταν έως και πρόσφατα από χαμηλές κατοικίες, καθώς η ύπαρξη του Αεροδρομίου του Ελληνικού σε σχετικά μικρή απόσταση απαγόρευε τη δόμηση πάνω από δύο ορόφων. Με τη μεταφορά του αεροδρομίου στα Σπάτα ο περιορισμός αυτός καταργήθηκε, κι έτσι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονη οικοδομική δραστηριότητα. Η περιοχή χαρακτηρίζεται επίσης από αρκετό πράσινο, καλή ρυμοτομία όσον αφορά το κεντρικό και ανατολικό της τμήμα, ενώ διαθέτει πολλές πλατείες όπως την πλατεία Καραϊσκάκη και τις υπόλοιπες πέντε κυκλικές πλατείες, καθεμιά από τις οποίες αποτελεί ένα κέντρο των οβάλ δρόμων που χαρκτηρίζουν την Ηλιούπολη.

Μερικές από τις γειτονιές της Ηλιούπολης είναι: Αγία Μαρίνα, Κάτω Ηλιούπολη, Χαραυγή, Κανάρια, Αγία Μαύρα, Αστυνομικά (περιοχή εσχάτως μετονομασθείσα ως Πανόραμα Ηλιούπολης), Άνω Ηλιούπολη, Καρέας.

ΝΟΤΙΩΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ

ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗ

Πηγές:

http://www.epikoinonia-arg.gr/html/content/view/744/43/lang,el/

http://www.xartis.gr/sterea/attiki/ilioupoli/ilioupoli.html

http://1gym-ilioup.att.sch.gr/poli.html

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%8D%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B7

http://www.vgreece.com/index.php?category=1122