Το πάθος για αλήθεια και η τέχνη του να μιλάς όταν πρέπει και σε όσους έχουν αυτιά να ακούσουν

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι τριγύρω μας που είναι λάτρεις της αλήθειας! Την επιζητούν και την ψάχνουν πίσω από κάθε τι. Κάτι που τους οδηγεί σε έρευνα, συνειρμούς και σκέψεις. Όμως πόσο μας βοηθάει τελικά η ανακάλυψη της αλήθειας; Πόσοι άνθρωποι είναι πραγματικά δεκτικοί στο φως της αλήθειας και την ωμότητά της; Πότε πρέπει να λέγονται αλήθειες και γιατί ο κόσμος επιλέγει συχνά να ζει με βολικούς μύθους; Αφού διαβάσουμε την ιστορία που ακολουθεί θα μπορέσουμε να

απαντήσουμε αβίαστα τα ερωτήματα αυτά.

****

Αν και είμαστε μικροσκοπικά ανθρωπάκια, που ζούνε σε έναν κόκκο σκόνης, ο οποίος επιπλέει στην απεραντοσύνη του σύμπαντος, δεν είχαμε από πάντα αυτή την εντύπωση. Αυτή η οπτική γωνία είναι σχετικά νέα. Μόλις πριν από τέσσερις αιώνες, ο μικροσκοπικός μας κόσμος είχε πλήρη άγνοια για το υπόλοιπο σύμπαν. Δεν υπήρχαν τότε τηλεσκόπια. Σύμπαν ήταν μόνον ό,τι έβλεπες με τα μάτια σου. 

Το 1599 όλοι θεωρούσαν, ότι ο Ήλιος, οι πλανήτες και τα άστρα ήταν απλά φώτα στον ουρανό, που περιστρέφονταν γύρω από την Γη κι ότι εμείς βρισκόμασταν στο κέντρο ενός μικρού σύμπαντος, κατασκευασμένου για εμάς. Ένας άνθρωπος όμως, οραματίστηκε ένα απείρως μεγαλύτερο σύμπαν. 

Πώς πέρασε άραγε αυτός ο άνθρωπος την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1600; Μα, πού αλλού; Στη φυλακή, εξ αιτίας των πεποιθήσεών του.

Φανταστείτε έναν κόσμο πριν τα τηλεσκόπια, όπου το σύμπαν ήταν μόνο αυτό, που έβλεπαν τα μάτια μας. Ήταν προφανές, ότι η Γη ήταν ακίνητη και ο Ήλιος, η Σελήνη, τα άστρα και οι πλανήτες περιστρέφονταν γύρω μας. Τότε, ένας πολωνός αστρονόμος και ιερέας, ο Κοπέρνικος, πρότεινε κάτι ριζοσπαστικό. Η Γη δεν ήταν το κέντρο. Ήταν απλά ένας πλανήτης σαν τους άλλους πλανήτες, που περιστρεφόταν κι αυτή γύρω από τον Ήλιο.

Αρκετοί, όπως ο προτεστάντης Μάρτιν Λούθερ, θεώρησαν ότι αυτή η ιδέα ήταν μια σκανδαλώδης αμφισβήτηση των Γραφών. Τρομοκρατήθηκαν. Κάποιος όμως έκρινε, ότι ο Κοπέρνικος έπρεπε να προχωρήσει κι άλλο. Λεγόταν Τζορντάνο Μπρούνο. Ήταν γεννημένος επαναστάτης. Επιθυμούσε βαθιά μέσα του να σπάσει το κέλυφος του στενού μας σύμπαντος. 

Ο νεαρός μοναχός του Τάγματος των Δομινικανών στην Νάπολη δεν ταίριαζε με το περιβάλλον του. Κι εκείνη ήταν μια εποχή, που δεν υπήρχε ελευθερία σκέψης στην Ιταλία. Ο Μπρούνο όμως, διψούσε να μάθει τα πάντα γύρω από την πλάση. Τόλμησε να διαβάσει απαγορευμένα από την Εκκλησία βιβλία κι αυτό τον κατέστρεψε. 

Σε ένα από αυτά, ένας αρχαίος Ρωμαίος, που είχε ζήσει πριν 1.500 χρόνια, ο Λουκρήτιος, του ψιθύρισε την ύπαρξη ενός πολύ μεγαλύτερου σύμπαντος, δίχως όρια, όπως η αντίληψή του για τον Θεό.

Ο Λουκρήτιος ζητούσε να φανταστούμε, ότι από την άκρη του σύμπαντος ρίχνουμε ένα βέλος προς τα έξω. Αν το βέλος συνεχίζει να προχωράει, τότε είναι ξεκάθαρο, ότι το σύμπαν εκτείνεται πιο μακρυά από αυτό που νομίζαμε ότι είναι η άκρη του. Αν δεν συνεχίσει όμως, ─ ας πούμε ότι χτυπάει σε ένα τοίχο ─ τότε αυτός ο τοίχος βρίσκεται πέρα από αυτό που νομίζαμε, ότι είναι η άκρη του σύμπαντος. Αν σταθούμε πάνω στον τοίχο και ρίξουμε άλλο βέλος, οι δυο πιθανές εκβάσεις είναι οι ίδιες. Ή θα πετάει αιωνίως στο διάστημα ή θα χτυπήσει κάποιο σύνορο, όπου θα σταθούμε και θα ρίξουμε κι άλλο. Όπως και να ‘χει, το σύμπαν είναι απεριόριστο. Ο κόσμος πρέπει να είναι άπειρος.

Το όραμα του Μπρούνο για το πέραν από το κλασικό σύμπαν
της εποχής του, σε ξυλόγλυπτο του 18ου αιώνα.

Φάνηκε απόλυτα λογικό στον Μπρούνο. Ο Θεός που λάτρευε, ήταν άπειρος. Πώς θα μπορούσε, αναρωτήθηκε, να διαφέρει η δημιουργία; 

Τον έδιωξαν από το μοναστικό τάγμα. Και τότε, στα τριάντα του, είδε το όραμα, που σφράγισε την μοίρα του. Ονειρεύτηκε, ότι ξύπνησε και είδε τον κόσμο κλεισμένο σε έναν έναστρο θόλο. Αυτός ήταν ο κόσμος την εποχή του Μπρούνο. Ο φόβος, του έφερε αναγούλα, σαν να έχανε τη γη κάτω από τα πόδια του. Αλλά βρήκε το κουράγιο και βγήκε έξω από το θόλο: 

«Άπλωσα τα φτερά της σιγουριάς στο διάστημα και πέταξα προς το άπειρο αφήνοντας πίσω μου όσα πάσχιζαν οι άλλοι να δουν από μακριά. Δεν υπήρχε ούτε πάνω ούτε κάτω ούτε άκρη ούτε κέντρο. Είδα, ότι ο Ήλιος ήταν απλά ένα άστρο κι ότι τα άστρα ήταν άλλοι Ήλιοι. Καθένας τους συνοδευόταν από άλλες Γαίες σαν τη δική μας. Η αποκάλυψη αυτής της απεραντοσύνης ήταν σαν να ερωτεύεσαι».

Ο Μπρούνο άρχισε να διαδίδει τη θεωρία του άπειρου στην Ευρώπη. Υπέθεσε, ότι θ’ ασπάζονταν κι άλλοι λάτρεις του Θεού αυτή τη μεγαλειώδη αντίληψη για την πλάση. Πόσο λάθος έκανε! Τον αφόρισε η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία στην πατρίδα του, τον έδιωξαν οι καλβινιστές από την Ελβετία και οι λουθηρανοί από την Γερμανία.

Χαλκογραφία, που αναπαριστά τη δίκη του Μπρούνο.

Ο Μπρούνο άδραξε την ευκαιρία να δώσει διάλεξη στην Οξφόρδη. Επιτέλους, σκέφτηκε, θα μοιραζόταν το όραμά του με ομοίους του. Άρχισε να τους παρουσιάζει τη νέα αντίληψη για το σύμπαν. 

Τους είπε, ότι είχε δίκιο ο Κοπέρνικος, που έλεγε, ότι δεν είμαστε εμείς στο κέντρο του σύμπαντος. Ότι η Γη είναι ένας απλός πλανήτης, που γυρίζει γύρω από τον Ήλιο. Τα άστρα είναι άλλοι λαμπροί Ήλιοι με δικές τους Γαίες, που περιστρέφονται γύρω τους, με φυτά και ζώα σαν τα δικά μας. Τους μίλησε για την απεραντοσύνη του σύμπαντος. 

Οι παρευρισκόμενοι άρχισαν να αντιδρούν. 

─ Δεν έχεις διαβάσει Αριστοτέλη; του φώναζαν. Ούτε Βίβλο;

─ Απορρίψτε την αρχαιότητα, τους απάντησε. Απορρίψτε την παράδοση, την πίστη, την εξουσία. Ας ξεκινήσουμε αμφισβητώντας όσα θεωρούμε αποδεδειγμένα. 

Οι απόψεις του κρίθηκαν απαράδεκτες από τους υπότροφους του πανεπιστημίου. Τον κατηγόρησαν ως αιρετικό και άπιστο και τον εξεδίωξαν από την αίθουσα.

Κάποιος πιο σοφός θα είχε πάρει το μάθημά του, αλλά ο Μπρούνο δεν ήταν τέτοιος άνθρωπος. Δεν μπορούσε να κρατήσει μέσα του εκείνη τη θέαση του κόσμου, παρά το γεγονός, ότι η ποινή ήταν η πλέον άγρια μορφή βάναυσης τιμωρίας.

Την εποχή που έζησε ο Μπρούνο δεν υπήρχε διαχωρισμός κράτους και Εκκλησίας. Η έννοια της ελευθερίας του λόγου δεν ήταν δικαίωμα του κάθε ατόμου. Το να εκφράσεις μια ιδέα αντίθετη στα παραδοσιακά πιστεύω μόνο μπελάδες μπορούσε να επιφέρει.

Ο Μπρούνο απερίσκεπτα επέστρεψε στην Ιταλία. Ίσως νοσταλγούσε την πατρίδα του. Όμως, θα έπρεπε να γνωρίζει, ότι η πατρίδα του ήταν ένα από τα πιο επικίνδυνα μέρη, όπου μπορούσε να πάει. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία διέθετε ένα σύστημα δικαστηρίων, την Ιερά Εξέταση. Μοναδικός της στόχος ήταν η ανάκριση κι ο βασανισμός όποιου τολμούσε να εκφράσει άποψη διαφορετική από τη δική της.

Σύντομα ο Μπρούνο έπεσε στα νύχια της «αστυνομίας της σκέψης». Αυτός ο περιπλανώμενος, που λάτρευε το άπειρο σύμπαν, μαράζωνε στη φυλακή οκτώ χρόνια. Στις αμείλικτες ανακρίσεις αρνιόταν πεισματικά να αποκηρύξει τις ιδέες του.

Γιατί ήθελε η Εκκλησία με τέτοιον τρόπο να βασανίσει τον Μπρούνο; Τι τους φόβιζε; Μα, αν ο Μπρούνο είχε δίκιο, τότε τα ιερά κείμενα και η εξουσία της Εκκλησίας θα ετίθεντο υπό αμφισβήτηση. 

Η εκτέλεση του Μπρούνο (17 Φεβρουαρίου 1600).

Εν τέλει, οι καρδινάλιοι της Ιεράς Εξέτασης κατέληξαν στην ετυμηγορία τους. Ο Μπρούνο κρίθηκε ένοχος για αμφισβήτηση της Αγίας Τριάδας και της θεϊκής φύσης του Ιησού Χριστού και γιατί ισχυριζόταν, ότι υπάρχουν κι άλλοι κόσμοι. Τα βιβλία που είχε γράψει συγκεντρώθηκαν και κάηκαν στην πλατεία του Αγ. Πέτρου. Του επιβλήθηκε η πρέπουσα τιμωρία για όσους δεν μετανοούν. Καταδικάστηκε σε θάνατο δια της πυράς από την Ιερά Εξέταση της Ρώμης τον οποίο και υπέστη στις 17 Φεβρουαρίου του 1600.

Δέκα χρόνια μετά τον μαρτυρικό θάνατο του Μπρούνο, ο Γαλιλαίος κοίταξε, για πρώτη φορά μέσα από ένα τηλεσκόπιο και συνειδητοποίησε, ότι ο Μπρούνο είχε δίκιο. Ο Γαλαξίας είναι γεμάτος από αμέτρητα άστρα, αόρατα στο γυμνό μάτι, κι ορισμένα είναι στην πραγματικότητα άλλοι κόσμοι.

****

Η συνταρακτική αυτή ιστορία της ζωής του Giordano Bruno, μπορεί να σταθεί διδακτική για ένα σωρό λόγους. Δεν είναι κρίμα η ευστροφία ενός ανθρώπου να τον οδηγεί στην εξόντωση; Δεν είναι άδικο η έλλειψη τακτ και ειδικού χειρισμού από μεριάς του ερευνητή στο πώς θα επικοινωνήσει τις ιδέες του να τον οδηγεί στην σύγκρουση με όλους τους άλλους και την δαιμονοποίησή του. Γιατί θαρρώ ότι δεν ευθύνεται μόνο η απαίσια και δογματική περίοδος που έζησε ο Bruno και τα μυαλά των ανθρώπων της εποχής μαζί με τις φρικιαστικές πρακτικές τους. Φταίει και ο ίδιος, που επέμεινε σε κάτι που κανείς δεν ήθελε να ακούσει, με τρόπο λάθος. Κρίμα, αδικήθηκε μέχρι και από την ιστορία, η οποία μνημονεύει τον Γαλιλαίο και τον Κοπέρνικο πολύ περισσότερο από την ίδιο τον Bruno...

via