Ο ΈΡΩΤΑΣ, αυτή η μεγάλη πλάνη...

Ο ρόλος της μεταμελείας και της πλάνης εις τον ανθρώπινον έρωτα

Ουδέποτε άλλωτε και πουθενά αλλού, όσον σήμερον και επί του κεφαλαίου του έρωτος, η Πειραματική Ψυχολογία μας παρουσίασε τόσας εκπλήξεις, προκειμένου μάλιστα περί πραγμάτων, τα οποία θα έπρεπε να ήσαν γνωστά εις τον καθένα μας, αλλά τα οποία εφροντίσαμεν να αγνοούμεν. Η νεωτέρα αυτή επιστήμη εφρόντισε κυρίως αφ’ ενός μεν να εξακριβώση απολύτως, αφ’ ετέτου να συστηματοποιήση συναισθήματα και ψυχικάς καταστάσεις που ο κάθε υγιής οργανισμός εδοκίμασε.

Κατόπιν λοιπόν των όσων περί φυσιολογικών ερωτικών σχέσεων είδομεν, ολοκληρούμε το περί Έρωτος κεφάλαιον δια των κατωτέρω.

Αι συνήθεις ερωτικαί απογοητεύσεις προέρχονται ευθύς ως παύει η φαντασία να παίζη τον θεμελιώδη της ρόλον εις τας ερωτικάς σχέσεις. Αυτό κατά κανόνα συμβαίνει ευθύς ως κορεσθή η γενετήσιος ορμή. Τότε το ερωτικόν πάθος, δι’ ένα ωρισμένον τουλάχιστον χρονικόν διάστημα, κοπάζει, χαλαρούται, τον δε ερωτικόν πυρετόν επακολουθεί ψυχρότης. Αυτό δεν σημαίνει ότι επακόλουθον της ψυχρότητος είναι πάντοτε η αποστροφή μας προς το ερώμενον πρόσωπον. Αντιθέτως μάλιστα, η ερωτική επικοινωνία δημιουργεί ένα νέον συναίσθημα, ασυγκρίτως σταθερότερον: την στοργήν. Η στοργή, η αγάπη, αν θέλετε, βεβαίως δεν είναι έρως. Είναι όμως ο ασφαλέστερος συνεκτικός κρίκος των εκ περιτροπής ενσκυπτουσών ερωτικών καταστάσεων. Αργά ή γρήγορα, η αγάπη, η στοργή, η τρυφερότης μας επαναφέρει εις τον έρωτα. Το αντίστροφον όμως δεν αληθεύει πάντοτε, προκειμένου περί αυτού τούτου του ερωτικού πάθους. Εκεί όπου το ερωτικόν πάθος αναπτύσσεται άνευ στοργής δυνατόν βεβαίως να παραταθή περισσότερον του συνήθους, πάντως όμως – αργά ή γρήγορα – θα επιφέρει την απότομον διάσπασιν των σχέσεων, δίχως να αφήση το παραμικρόν μέσον βαθυτέρου μεταξύ των ερωμένων ατόμων συνδέσμου.

Όσον ισχυροί και εάν είναι οι άνευ στοργής έρωτες, θα καταλήξουν κάποτε εις την πλήρη αδιαφορίαν, αν όχι εις εχθρότητα και μίσος. Τότε, η παραμικρά αντίθεσις υλικών συμφερόντων ή πνευματικών διαφορών οδηγεί εις την μεταμέλειαν.

«Δεν αγοράζω μεταμέλειαν!» είπεν ο Δημοσθένης, όταν περιλάλητος εταίρα της εποχής του επρότεινε τους έρωτάς της. Συμπέρασμα γενικότερον είναι ότι η έλλειψις στοργής μεταξύ ερωμένων αποκαλύπτει αργά ή γρήγορα ολόγυμνον την λεγομένην ερωτικήν πλάνην. Οπωσδήποτε δεν είναι δυνατή η ύπαρξις έρωτος άνευ ερωτικής πλάνης. Την απογοήτευσιν επιφέρει όχι η πλάνη αυτή καθ’ εαυτήν, αλλά η ταχεία ή βραδεία, η άμεσος ή μερική αποκάλυψίς της. Δι’ αυτό, ελεεινάς υπηρεσίας προσφέρουν οι καλοθεληταί, όταν προσπαθούν σώνει και καλά να… «σας ανοίξουν τα μάτια». Εξαίρεσις βεβαίως δέον να γίνη δι’ εκείνους των φίλων μας που προσπαθούν να μας αποτρέψουν από οδυνηράς συνεπείας ενός ασυμφόρου πάθους. Η ερωτική πλάνη είναι τόσον συνήθης, ώστε, ως μετά βεβαιότητος αποφαίνεται η Πειραματική Ψυχολογία, η μεγαλυτέρα δύναμις του Έρωτος ευρίσκεται εις το στάδιον της επιθυμίας, την οποίαν κεντρίζει η φαντασία. Ακόμη θετικότερον ο έρως διαρκεί και θριαμβεύει εφόσον τα ιδανικά του είναι ανεκπλήρωτα, εφόσον οι πόθοι του δεν γνωρίζουν ικανοποίησιν. Πρόκειται, τονίζομεν και πάλιν, περί απολύτως φυσιολογικών συναισθημάτων. Αυτή αύτη η φύσις εφρόντισε να τακτοποιήση ούτω τα πράγματα, το μεν δια να παρατείνη τας ερωτικάς καταστάσεις, το δε δια να προκαλέση ορμητικοτέραν την ερωτικήν συνάντησιν. Ας μη λησμονώμεν ότι η φύσις δεν χρειάζεται τον έρωτά μας επ’ άπειρον και αδιακόπως. Διότι αυτό θα εσήμαινεν οριστικήν και αμετάκλητον καταδίκην του ερώντος ατόμου. Εις ωρισμένας τάξεις του ζωικού βασιλείου, η φύσις δεν ενδιαφέρεται πλέον δια το άτομον, όταν αυτό έχη εκπληρώσει άπαξ τον ερωτικόν του προορισμόν. Τότε το άτομον, κατά κανόνα, αφού ερωτευθεί και εκπληρώσει τον ερωτικόν του προορισμόν, αποθνήσκει. Τα άνθη μαραίνονται και πίπτουν, όταν εκπληρώσουν τον ερωτικόν των προορισμόν, διότι ως γωνστόν, και αυτά ακόμη τα φυτά έχουν τας ερωτικάς των σχέσεις, τηρουμένων βεβαίως των αναλογιών του κόσμου των προς τον ιδικόν μας. Μαραίνονται δια να αφήσουν την θέσιν των εις τον καρπόν, που ενδιαφέρει πλέον αυτός την φύσιν, και από τον οποίον θα αναπηδήσουν άλλα άνθη, δια να διαιωνισθή το είδος. Κάτι ανάλογον συμβαίνει και εις την χρυσαλλίδα, λ.χ., μετά την εκπλήρωσιν των ερωτικών της πόθων. Αποθνήσκει και αυτή.

Δια τον άνθρωπον, η φύσις υπήρξε πολύ περισσότερον στοργική. Δεν ηθέλησε να καταστρέψη τόσον γρήγορα το αριστούργημά της. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ενδιαφέρεται αύτη περισσότερον δια το ανθρώπινον άτομον, παρά δια το ανθρώπινο είδος. Όχι. Μας δίδει απλώς τα μέσα να παρατείνωμεν ή να επαναλάβωμεν τας ερωτικάς καταστάσεις, προς όφελος πάντοτε του είδους και ασχέτως του εάν εθελουσίως ή ενσυνειδήτως απομακρυνόμεθα συχνά από τον φυσικόν αυτόν σκοπόν. Πάντως, εφόσον δεν εκπληρούμεν τον ερωτικόν μας προορισμόν, η ερωτική πλάνη συντηρεί ανημμένην την σπίθα ή και την φλόγα και κρατεί τα άτομα υπό την πίεσιν της συγκρατουμένης ερωτικής ανάγκης,

Η συγκράτησις του εαυτού μας είναι συχνά αποταμίευσης ορμής. Εις τούτο οφείλονται αι περιπτώσεις πραγματικών ερωτικών τραγωδιών, με ήρωας τα άτομα εκείνα που, είτε εξ ανατροφής, είτε εξ άλλων κοινωνικών συνθηκών, έμειναν μακράν της ερωτικής ατμοσφαίρας και ακόμη μακρύτερα της δυνατότητος προς ικανοποίησιν της ερωτικής των ανάγκης. Όταν λοιπόν κάποτε δια τον έναν ή τον άλλον λόγον, τα εμπόδια παραμερίζονται, τότε η ερωτική ορμή είναι τόση, ώστε το άτομον δεν επιζή της ικανοποιήσεως του ερωτικού του πάθους. Πολλάκις μάλιστα, το άτομον δεν προφθάνη να γνωρίσει την ερωτικήν ικανοποίησιν. Εις τούτο οφείλονται αι περισσότεραν συχναί άλλοτε αυτοκτονίαι δι’ αρωτικούς λόγους. Ενώ σήμερον, με την εξοικείωσιν των φύλων, με την ασύγκριτον ευκολίαν προς καλλιέργειαν ερωτικών σχέσεων, το φαινόμενον των αυτοκτονιών θα είχεν ασφαλώς εξαλειφθή, εάν δεν εκάμναμεν συνηθέστατα την σύγχυσιν μεταξύ των φυσιολογικών περιπτώσεων και των παθολογικών εκείνων που παρουσιάζονται σήμερον.

Άρθρο που δημοσιεύτηκε στις 06/04/1940 στην Εβδομαδιαία Εγκυκλοπαιδική Επιθεώρηση «Ο ‘Ήλιος».