20 χρόνια αποτυχίας στην παγκόσμια αστικοποίηση, η ώρα της Αλλαγής ήρθε!

Το φόρουμ "Πόλεις του Κόσμου 2016" σε έκθεσή του σκιαγραφεί μια αυξανόμενη ανισορροπία και αδικία στο αστικό τοπίο και προτείνει γραμμές κατεύθυνσης για τις επόμενες δεκαετίες.

Οι καλά σχεδιασμένες μητροπόλεις μπορούν να είναι η λύση σε ορισμένες από τις μεγάλες κρίσεις με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπη η ανθρωπότητα ή πρόκειται να αντιμετωπίσει στο μέλλον. Η ανισότητα, η κλιματική αλλαγή, η ελλιπής ενημέρωση και η ανασφάλεια είναι προβλήματα που
δεν μπορούν να ξεπεραστούν χωρίς επαρκή πολεοδομικό και αστικό σχεδιασμό, σύμφωνα με την έκθεση "Πόλεις του Κόσμου 2016" (WCR2106 είναι το αρκτικόλεξο στα αγγλικά), η οποία παρουσιάστηκε στην Νέα Υόρκη. Μεταξύ των ευρημάτων της, ένα είναι σαφές: «Το σημερινό μοντέλο αστικής ανάπτυξης δεν είναι βιώσιμο».

Η έκθεση των 260 σελίδων είναι το αποτέλεσμα 20 ετών μελέτης, και καλύπτουν το διάστημα από την δεύτερη ως την τρίτη έκδοση της διάσκεψης του ΟΗΕ με τίτλο Habitat III, σχετικά με την βιώσιμη αστική ανάπτυξη, που θα πραγματοποιηθεί τον ερχόμενο Οκτώβριο στο Κίτο (Ισημερινός), με σκοπό να σηματοδοτήσει την ατζέντα για την ανάπτυξη στις πόλεις του κόσμου κατά τις επόμενες δεκαετίες.

Άποψη της Αθήνας. Τσιμέντο και άναρχη δόμηση

Η αδυσώπητη αστικοποίηση του πλανήτη - περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε πόλεις και υπολογίζεται ότι το 2030 το ποσοστό αυτό θα φτάσει τα δύο τρίτα - αποτελεί παράλληλα μια ευκαιρία για να διορθωθούν οι ανισότητες, αλλά και έναν κίνδυνο να επιδεινωθούν. Τα πάντα θα εξαρτηθούν από το πώς θα αντιμετωπιστεί αυτή η ανάπτυξη: αν όλα παραμείνουν ως έχουν μέχρι τώρα, τότε η κατάσταση εκατομμυρίων ανθρώπων αναμένεται να χειροτερεύσει. Όμως αν γίνουν αλλαγές, είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν πολλά προβλήματα. Η αστικοποίηση υπό μια ορθή διαχείριση "προάγει την οικονομική πρόοδο και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής για όλους», σύμφωνα με το κείμενο.

Η πρόκληση είναι τεράστια, ειδικά στις μεγαλύτερες πόλεις. Στα 600 μεγαλύτερα αστικά κέντρα παγκοσμίως είναι συγκεντρωμένο το ένα πέμπτο του πληθυσμού της Γης και παράγεται συνολικά το 60% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) ολόκληρου του πλανήτη. Το 1995 υπήρχαν 22 μεγαλουπόλεις και 14 γιγάντιες μητροπόλεις παγκοσμίως. Σήμερα και οι δύο αυτές κατηγορίες έχουν διπλασιαστεί αριθμητικά. Το να μετατραπούν ιδιαίτερα τα μέρη αυτά, καθώς και άλλοι μικρότεροι οικισμοί, σε τοποθεσίες περιβαλλοντικά βιώσιμες, χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς, ασφαλή, οικονομικώς παραγωγικά και ευέλικτα, θα πρέπει να είναι ο κύριος στόχος για τα επόμενα χρόνια.

Το Παρίσι από ψηλά.

Το αν αυτό επιτευχθεί θα εξαρτηθεί, σύμφωνα με την έκθεση Habitat του ΟΗΕ, από την σημασία που θα προσδώσουν οι τοπικές και εθνικές αρχές στον πολεοδομικό και αστικό σχεδιασμό. "Αυτό απαιτεί μια παραδειγματική στροφή: από την βασική κατασκευή των κατοικιών έως μια περισσότερο ολιστική προσέγγιση που να ενσωματώνει τα ρυθμιστικά πλαίσια, τον αστικό σχεδιασμό, την αναγνώριση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ανάγκη να τεθεί ο άνθρωπος στο επίκεντρο της βιώσιμης ανάπτυξης", αναφέρει ο WCR2106. Σε πρακτικό επίπεδο, αυτό μεταφράζεται ως μεγαλύτερη πυκνότητα και μέγεθος των αστικών και περιαστικών περιοχών, και ότι η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού δεν μπορεί να είναι ευθέως ανάλογη ως προς την κατάληψη του εδάφους. Η εκμετάλλευση των πόρων και των υποδομών είναι πολύ πιο αποτελεσματική σε συμπαγείς και κατοικημένες περιοχές από ό, τι σε μέρη διάσπαρτα. 

Για το σκοπό αυτό, σύμφωνα με την Joan Clos, εκτελεστικό διευθυντή της Habitat του ΟΗΕ, χρειάζεται μια διττή προσέγγιση ώστε να βελτιωθούν οι υφιστάμενες περιοχές και να εξασφαλιστεί ότι οι νέες ζώνες θα εξασφαλίζουν την επίτευξη των ελάχιστων προτύπων ποιότητας. Η έκθεση επισημαίνει ότι είναι αναγκαίο να οικοδομηθούν ένα δισεκατομμύριο κατοικίες μέχρι το 2025 για όσους στερούνται στέγης, οι οποίες θα διαθέτουν τις ελάχιστες προϋποθέσεις διαβίωσης. Αυτό εκτιμάται ότι θα κοστίσει μεταξύ 9 και 11 δισεκατομμύρια δολάρια (μεταξύ 8 και 10 δισεκατομμυρίων ευρώ).

Το Κάιρο, μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες γωνιές του κόσμου. Στο βάθος η Γκίζα με τις Πυραμίδες.

Το έγγραφο κατηγορεί τις κυβερνήσεις ότι υπήρξαν αναποτελεσματικές τα τελευταία 20 χρόνια. Οι αυθαίρετοι και άτυποι οικισμοί έχουν εκτοξευθεί σε αριθμητικά ύψη, χωρίς φυσικά κατάλληλο κανονιστικό πλαίσιο για τον έλεγχό τους. Η ανάπτυξη υπήρξε "χαοτική και δυσλειτουργική» και διεύρυνε το χάσμα μεταξύ προσφοράς και ζήτησης των βασικών υπηρεσιών. Στη θετική πλευρά όμως, παρόλο που οι παραγκουπόλεις έχουν αυξηθεί σε απόλυτους αριθμούς- το αναλογικό ποσοστό τους έχει μειωθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

Είναι όμως χωρίς αμφιβολία μια πύρρειος νίκη εντός των ολοένα αυξανόμενων ανισοτήτων των μεγαλουπόλεων. Στο 75% των περιπτώσεων έχει αυξηθεί η ανισότητα και είναι πάρα πολλές οι μητροπόλεις εκείνες που έχουν αποτύχει να παρέχουν στους κατοίκους τους αειφόρο και ζωτικό χώρο για όλους.«Το φιάσκο της αστικής πολιτικής έχει δραματικές και καταστροφικές συνέπειες για τους άνδρες, τις γυναίκες και παιδιά σε πολλές πόλεις. Η Παθητική (ή αυθόρμητη) αστικοποίηση έχει αποδειχθεί ότι είναι μη βιώσιμη », προσθέτει η έκθεση.

Μέχρι την σύνοδο του Οκτωβρίου η ατζέντα μορφοποιείται με γνώμονα ότι θα πρέπει να «κοιτάξουμε μπροστά και να επικεντρωθούμε στην επίλυση προβλημάτων με σαφή μέσα εφαρμογής». Στο κείμενο καθορίζονται οι γενικές γραμμές που πρέπει να ακολουθηθούν, σύμφωνα με τις οποίες:

-Θα πρέπει να υιοθετηθεί μια γενική προσέγγιση σχετικά με τις πόλεις, μέσω στρατηγικών και συγκεκριμένων δράσεων, την θέσπιση σαφών μηχανισμών χρηματοδότησης και μορφών της αποτελεσματικής παρακολούθησης.

- Η εφαρμογή των πολιτικών πρέπει να τελείται σε καλά καθορισμένα σχέδια, και δεν μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με κομματικές ατζέντες ή τακτικές οπορτουνισμού.

- Θα πρέπει να ενισχυθεί η σχέση μεταξύ της αστικοποίησης και της ανάπτυξης, με στόχο να μετατραπούν σε παράλληλα μέσα προς την αειφόρο ανάπτυξη.

- Θα πρέπει να δημιουργηθούν δεσμοί με άλλες παγκόσμιες συμφωνίες και ατζέντες που σαφώς συνδέονται με τους Στόχους της Αειφόρου Ανάπτυξης.

- Είναι αναγκαία η εισαγωγή μεταμορφωτικών αλλαγών και η προώθηση ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης, που είναι καθολικό και προσαρμόσιμο σε διαφορετικές εθνικές πραγματικότητες.

Παραγκούπολη στην Λατινική Αμερική

Εκτός από αυτό, η WCR2016 περιλαμβάνει πέντε βασικές και ακλόνητες αρχές: τη διασφάλιση ενός νέου μοντέλου που να προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα και την επιβολή του νόμου, τη διασφάλιση της ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς, την ενδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών, προαγωγή της περιβαλλοντικής αειφορίας και καινοτομίες που διευκολύνουν τη μάθηση και την ανταλλαγή γνώσεων.

ΠΗΓΗ: El Pais